Bu araştırmada, lise son sınıf öğrencilerinden ÖSS' de başarılı olanların Yükseköğretim Programı (YÖP) tercihleri, bilişsel tarzları ve mesleki ilgileri arasındaki ilişkiler çok boyutlu bir yaklaşımla incelenmiştir. Konuya daha geniş bir bakış açısı kazandırmak amacıyla araştırmada deneklerin cinsiyeti, sosyo-ekonomik düzeyleri ve lisede izledikleri program türü de inceleme konusu yapılmıştır. Bir ileri aşamada da araştırmaya dahil edilen değişkenlerden yararlanarak deneklerin yaptıkları YÖP tercihleri ile fiilen girdikleri YÖP'leri- ni yordamada kullanılabilecek matematiksel eşitlikler elde edilmeye çalışılmıştır. Araştırmaya, Ankara Büyükkent Belediye hudutları içinde bulunan liseler arasından bazı ölçütlere uyularak seçkisiz yolla seçilen Yükseliş Koleji, Çankaya Lisesi, Gülveren Lisesi ve Başkent Lisesi'nde okuyan ve 1987 yılında üniversite giriş sınavına katılarak ÖSS* de başarılı olmuş toplam 582 öğrenci denek olarak katılmıştır. Deneklerin hepsi için aşağıdaki değişkenlere ilişkin bilgiler değişik yollarla ve bazı ölçme araçlarından yararlanılarak toplanmış ve gerekli istatistiksel analizlerden geçirilmiştir. Değişkenler; (1) Cinsiyet, (2) Lisede İzlenen Program Türü (LİP), (3) Sosyo-Ekonomik Düzey (SED),iv (4) 1987 ÖSS Puanı, (5) Ortaöğretim Başarı Puanları (BŞR-1 ve BŞR-2), (6) Bilişsel Tarz (GŞGT Puanı), (7) Mesleki İlgi Örüntüsü, (8) 1987 Yılı YÖP Tercihleri ve (9) 1987 Yılında Girilen YÖP'lerdir. Araştırmanın Bulguları 1) Mesleki ilgi ile YÖP tercihleri arasında bir bağ olup olmadığını incelemek amacıyla yapılan analizlerde, olası tercih gruplarında bulunan deneklerin uyum puanları ortalamaları arasında manidar bir fark görülmemiştir. Buna bağlı olarak, olası tercih gruplarında bulunan deneklerin YÖP tercihlerini yaparken, mesleki ilgilerini pek dikkate almadıkları sonucuna varılmıştır. 2) Deneklerin genellikle, GŞGT ile belirlenen bilişsel tarzlarına uygun ya da bilişsel tarzları yönünde YÖP' ler tercih ettikleri görülmüştür. Diğer yandan, değişik mesleki ilgi alanlarında bulunan deneklerin GŞGT puan ortalamaları arasında manidar fark bulunmuştur. Farklı bir anlatımla, değişik ilgi alanlarında bulunan deneklerin bilişsel tarzlarının farklı olduğu gözlenmiştir. Ayrıca, değişik mesleki ilgi alanlarında bulunan deneklerin uyum puan ları ortalamaları da birbirinden farklı bulunmuştur. Bu bulgular, bazı alanlarda, YÖP tercihleri yapılırken KİE ile belirlenen ilgi alanlarının dikkate alındığının bir göstergesi olarak yorumlanmıştır. 3) Değişik mesleki ilgi alanlarında ve olası tercih gruplarında bulunan deneklerin yaptıkları ortalama YÖP tercih sayılarının birbirlerinden farklı olmadığı görülmüştür. 4) Değişik alt -gruplar da bulunan deneklerin uyum puanlarının birbirinden farklı olmadığı görülmüştür. Buradan, cinsiyet, SED ve IİP gibi değişkenlerin YÖP tercihleri yapılırken mesleki ilgilerin dikkate alınıp alınmamasında pek etkili olmadığı sonucuna varılmıştır. 5) Kuder İlgi Envanteri Mesleki Form-CH ile belirlenen mesleki ilgi alanlarından alınan puanlar, alt-gruplara göre farklılık göstermiştir. Erkekler genelde mekanik-eligi, hesap « a s ikna va alanlarında daha yüksek puanlar elde ederken; kızlar sanat, edebiyat ve sosyal alanlarında daha yüksek puan almışlardır. 6) Değişik alt-gruplarda bulunan deneklerin BŞR-1 puanları cinsiyet ve lisede izlenen program tü rüne göre farklılık göstermiştir. BŞR-1 puanlarına göre kızların erkeklerden; fen kolunda okuyanların da edebiyat kolunda okuyanlardan daha başarılı oldukları görülmüştür. BŞR-2 puanlarına bakıldığında ise, alt SED» de bulunanların ve kız deneklerin daha başarılı oldukları görülmüştür.vi 7) Fen kolunda okuyan deneklerin ortalama ÖSS puanlarının daha yüksek olduğu görülmüştür. 8) Bulgular, genelde araştırmaya dahil edilen tüm denek grubunun GŞGT puanları ile mesleki ilgi alanları arasında Mr "bağımlılığın olduğunu ortaya koymuştur. GŞGT puanı yüksek olanların (alandan bağımsız) fen ve matematik konularıyla ilgili meslekleri içeren mekanik-elişi alanına j GŞGT puanı düşük olanların (alana bağımlı) ise edebiyat ve sosyal konuları içeren büro ve sosyal alanlarına ilgi duydukları görülmüştür. 9) YÖP tercihlerini yordayabilmek amacıyla yapılan analizlerde ÖSS, BŞR-1, KDR-02, KDR-09, BŞR-2, GŞGT, KDR-03 puanları ile SED ve UP değişkenlerinin yordamaya katkıda bulunduğu buna karşın KDR-06, KDR-01, KDR-07, KDR-10, KDR-05 puanları, IİP ve cinsiyet değiş kenlerinin yordamadaki katkılarının önemli olmadığı görülmüştür. 10) Deneklerin fiilen kazandıkları YÖP'leri yordamada BŞR-1, KDR-02, KDR-05, ÖSS puanı ile IİP ve cinsiyet değişkenlerinin anlamlı sayılabilecek düzeyde katkıları görülmüştür. Diğer değişkenlerin ise, R'yi artırıcı yönde katkı yapar görünmekle beraber yordamanın standart hatasını giderek büyüttükleri gözlenmiştir.