Bu araştırmanın yapılmasındaki temel amaç lise son sınıf öğrencilerinin meslek tercihlerini etkileyen sosyo ekonomik faktörlerin tespitidir. Bu genel amaç doğrultusunda, ele alınan konular arasında öğrencilerin sosyo-ekonomik statüleri, anne-Baba meslek ve öğrenim durumları, kardeşlerin meslekleri ve meslek seçimini etkile yen dip, er faktörler yer almıştır. Araştırma,' Örnekleme olarak seçilen 88 kişi üzerinde yapılmıştır. Örneklemeyi oluşturan öğrenciler, kendi aralarında sınıflandırılarak alt-orta ve üst olmak üzere üç sosyo-ekonomik statüye ayrılmışlar ve karşılaştırma bu şekilde yapılmıştır. Bu araştırma, bir alan araştırmasıdır, Ankara Merkez Liselerin den tesadüfi Örnekleme yoluyla seçilen iki ayrı son sınıf öğrenci leri üzerinde yapılmıştır. Araştırma, başlıca üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde giriş, problem, amaçlar, sınırlılıklar, yöntem ve tanımlar yer almıştır. İkinci bölümde bulgular ve yorumlar yer almaktadır. Ancak, kendi araştırmalarıma mukayese edilmek üzere ayrıca benzer şekillerde yapılmış bazı tabloları da ilave etmiş bulunmaktayım. Toplumumuz, sürekli bir değişim içindedir. Bu değişim içinde pek çok yeni meslek ortaya çıkmakta ve bazı meslekler vazifelerini bitirmektedirler. Meslek seçimi aşamasına gelmiş lise son sınıf öğrencileri üzerinde yapılan bu araştırmada öğrencilerin, seç tikleri mesleklerle sosyal hareketlenmeyi sağlayıcı davranışlar geliştirdikleri görülmektedir. Görülüyor ki, hem öğrencilerin istikbalde ömürlerini geçirecekleri mesleklerinde sağlıklı ve başarılı davranışlara sahip olabilmeleri ve hem de toplumun bütün gelişmesine imkân hazırlayacak bir72 insan gücü planlaması yapılabilmesi bugün yetişmekte olan öğrencileri kazandırılacak mesleki davranışlarla yakından ilgilidir. Aile ve toplum bunu gerçek sınırlar içinde sağlamaktan uzaktır. Meslekî davranışların gelişmesini yaygın e ği time bırakmak da ciddi,-bir tutum olamaz-, 0 halde, örgün eğitim kurumlarında, yani okullarda, özellik le meslek seçimi ihtiyacının en yoğun hissedildiği liselerde öğrencileri mesleklere yöneltecek, onlara bu yönde yardımcı olacak mesleki rehberlik servisleri" kurulması gereği kaçınılmaz bir sonuç olarak ortaya çıkmaktadır. İş alanlarında, bilindiği kadarı ile, geçmişi 1946 yılma daya nan, meslek seçiminde, gençleri yönlendirmek gayesiyle kurulmuş servis veya teşkilatların (36) yani sıra, üniversite ve fakültelerimizde test ve araştırma danışma merkezlerinin kurulması ve yaygınlaştırılması gerekmektedir. (37) Bu merkezlerde uygulanacak milletler arası ilmi testlerin meslek >( seçimi ve ihtisaslaşma da gençleri yönlendirmesinin ülkemizde çeşit li alanlarda eksikliği duyulan en önemli meselemiz"insanın yetiştirilmesinde çok lüzumlu bir vazifeyi yerine getireceği muhakkaktır. EKLER 1. BİLGİ FORMU Aşağıdaki sorular, lise son sınıf öğrencilerinin meslek seçimlerini etkileyen faktörleri bulmak amacıyla hazırlanmıştır. Soruları dikkatli okuyarak, size en uygun gelen cevabı' vermeni z, araştırmanın güvenirliğini olumlu yönde etkileyecektir. Araştırmamıza katıldığınız için teşekkür ederiz. 1. Sınıf ve şubeniz ( ) Fen ( ) Edebiyat 2.. Cinsiyetiniz ( ) ( ) Erkek 3. Yaşınız 4. Babanızın mesleği nedir? yazınız ( Örneğin terzi, mühendis, öğretmen gibi ). # 5. Babanızın halen çalışmakta olduğu görevi nedir ? (Emekli ise son çalıştığım görevini yazınız) 6. Babanızın işindeki statüsü nedir? (36) Rüştü ultav, Mesleğe Yönelme İstidatlara uygun Meslek seçimi, İstanbul 1953, s. 16-17 (37) Rpof. DR. Selmin EVRİM (HAZ.),73 ( ) A İşçi ( ) B Memur ( ) C Serbest meslek sahibi 7. Annenizin varsa mesleğini yazınız 8. Anne ve babanızın öğrenim durumu nedir? (En son bitirdiği oku-,,la göre yalnız birini işaretleyiniz) BABA ANNE ) A Uiç okula gitmemiş ) B İlkokul mezunu ) C Ortaokul mezunu ) D Lise ve dengi okul mezunu ) E Fakülte veya Yük, Okul. Mezunu ) A Hiç okula gitmemiş ) Ii İlkokul mezunu ) C Ortaokul mezunu ) D Lise ve dengi okul Mez. ) E Fakülte veya Yük. Okul Mezun» 9. Sizinle birlikte kaç kardeşiniz var ? 10. Kardeşlerinizden mesleklerini seçmiş olanlar varsa, okudukları fakülte, meslek okulu ya da mesleklerini yazınız 11. Bir meslek tercihi yaptınız mı ? Evet ise ne olduğunu yazınız. 12. Seçtiğiniz meslek hakkında bilgi aldınız mı ? ( ) EVET' ( ) HAYIR 13. Bu mesleği ciddi olarak ilk defa ne zaman düşünmeye başladınız ? 14. Mesleğinizi seçerken ailenizle tartıştınız mı ? ( ) EVET ( ) HAYIR 15. Ailenizde bu meslekte çalışanlar varsa kim olduklarını yazınız. 16. Meslek seçiminize etki eden özel bir sebep var mıdır ? Varsa ne olduğunu yazınız. 17. Aşağıdakilerden hangisi mesleğinizi seçerken sizi en çok etkilemiş tir. ? ( ) A Ailenin isteği ( ) B Meslekte çalışan yakınların teşviki ( ) C İstek ve ilgilerim74 ( ) E Mesleğe toplumda değer verilmesi, ilgi görmesi ve pres ti j inin yüksek olması. ( ) F B.. meslekte çalışan arkadaşlarım ( ) G Yüksek bir gelir sağlayıcı olması. 18. Seçtiğiniz bu mesleğin getireceği maddi kazanç, sizin için ne kadar önemlidir ? '' ( ) A Çok önemlidir. ( ) B Önemli değildir. ( ) C Maddi kazancın yanında başka unsurlar da önemlidir. Bir dersaneye devam ediyor musunuz ? ( ) EVET ( ) HAYIR 2,0. Aşağıdaki düşüncelere katılıyorsanız EVET, katılmıyorsanız HAYIR, sütununu işaretleyiniz. 21. İnsanın hangi mesleğe gireceğini, büyükleri daha iyi bilir. ( ) EVET ( ) HAYIR 22-. Baba mesleğini devam ettirmek istiyorum. ( ) EVET ( ) HAYIR 23. Bir okula (mesleğe) gireyim de neresi olursa olsun. () EVET () HAYIR 24. Seçtiğiniz meslekte çalışan akrabalarınızla ne kadar sıklıkla görüşürsünüz? () A Ayda birden çok () D yılda birkaç defa () B Ayda bir () E Yılda bir () C 2-3 ayda bir () F Çok seyrek 25. Ailenizin ortalama aylık geliri ne kadardır? () A 120.000 TL'dan Az () B 120.000 TL' 180.000.- TL. () C 180.000TL .270. 000, _ TL. () D 270.000 TL 405.000.- TL. () E 405.000 TL'den fazla 26. Oturduğunuz ev sizin mi? Kira mı ödüyorsunuz? \75 () Kiracı () Ev sahibi () Başka 27. Aşağıdaki eşyalardan evinizde olanları işaretleyiniz ) A Radyo ) B Teyp, kaset ) C Müzik seti ) D Video ) E Televizyon ) F Buzdolabı ) G Çamaşır makinesi ) H Dikiş makinesi ) I Klima Cihazı ) Duvar, yada masa saati 28. Oturduğunuz semti yazınız 29. Eviniz kaç odalı, yazınız 30 Evinizde sizinle birlikte kaç kişi yaşıyor? Yazınız 31. Okul zamanları dışında ya da yaz tatillerinde herhangi bir işte çalısı}** musunuz? () EVET () HAYIR 32. Ailenin verdiği harçlık, () A Okul masraflarımı karşılıyor. () B Biriktirebiliyorum. () C Ailem harçlık vermiyor 33. Çocukluğunuz nerede geçti? yazınız 34. Sömestr, yada yaz tatillerinde ailenizle birlikte seyahat eder misiniz ? () EVET () HAYIR 35. Sizce ailenizin yıllık gelirinde son on yıl içinde artma yada azalma olmuş mudur? () A Artma olmuştur. () B Azalma olmuştur. () C Herhangi bir değişiklik olmamıştır. 36. Ailenizin sosyo-ekonomik durumu değerlendirecek olursanız, aşağıdakilerden hangisine girer? () A Üst düzey () D Ortanın altı76 () B Ortanın üstü () E alt () C orta KAYNAKLAR 1-Başbakanlık DPT, IV Beş Yıllık Özel ihtisas Komisyonu Raporu, Eğitim, Ankara 1977 2-Bâşbakanlık DPT V Beş Yıllık Özel ihtisas Komisyonu Raporu, Eği tim Ankara 1982 3-Başbakanlık DPT, VI Beş Yıllık Özel ihtisas Komisyonu Raporu, 1987 4-Bilgiseven, Amiran Kurtkan, Eğitim Sosyolojisi, istanbul 1987 5-Bilgiseven, Amiran Kurtkan, Milli Eğitim Stratejimiz Nasıl Olmalıdır? İstanbul 1986 6-Cromwell, Parmenter, Yarınki Mesleğinizi Planlayınız. Çeviren) Remzi Öncül. M. E. Bak. Yay. Ankara 1972 7-Devlet Bakanlığı, Türk Bilim Politikası 1983-2003- Ankara Ekim 1983 8-Erkal, mustafa, Orta Teknik Eğitim Sanayi İlişkileri, İstanbul 1987 9-EVRİM, Selmin (Haz.), Psikoloji açısından Zeka sorunu, İstanbul 1987 10-Gökçe, Birsen, Orta Öğretim Gençliğinin Beklenti ve. sorunlar ı, Ankara 1984 11-Karasar, Niyazi. Araştırmalarda Rapor Hazırlama Yöntemi, Ankara 1981 12-Kongar, Emre İzmir'deki şehirsel ailenin çevre ve ev halkı değişkenliklerine göre yapısal fonksiyonel özellikleri, zaman içindeki değişimi ve makro düzeydeki fonksiyonları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, A Ankara 1969 13-Köknel, Özcan, Bugünün Gençliği, İstanbul 1970