Üniversite Öğrencilerinin Ego Durumlarına Göre Özdenetimlerinin İncelenmesi (An Analysis of University Students' Levels of Self-control According to Their Ego States)

MAKALE

Üniversite Öğrencilerinin Ego Durumlarına Göre Özdenetimlerinin İncelenmesi (An Analysis of University Students' Levels of Self-control According to Their Ego States)

Yazar/Hazırlayan
Makale Türü
Dergi Bölümü
Dergi Adı
Sayı No
64
Yıl
Sayfa Aralığı
197-212
Tam Metin (PDF)
Kategori
Makale Özeti
Problem Durumu: Bireyci kültürlerde özerkleşme bireyin gelişim seyri göz önüne alındığında çocukluk döneminde genel olarak tamamlanırken toplulukçu kültürlerde özerklik bireyin çocukluk döneminden ziyade bireyin bir meslek edinmesiyle kazanılmaktadır. Keza toplulukçu kültürlerde meslekler arası hiyerarşi oldukça derindir ve akademik meslekler genel olarak daha makbul meslekler olarak algılanmaktadır. Keza toplulukçu kültürlerde bireyin dünyayla ilişki kurma biçimi daha fazla toplumsal uyum ekseninde gelişmekte; bireyler kendilerinin isteklerinden çok kültürün öğretileri doğrultularında dış dünyayla ilişkilenmektedirler. Bu kültürlerde bireylerin denetimlerinin daha çok dışsal olduğu, özdenetim mekanizmalarının daha düşük olduğu da bilinmektedir. Bireylerin dış dünyayla ilişkilerinin düzenlenmesinde yurt dışı çalışmaları ego durumların da özdenetim kadar etkili olduğunu göstermektedir. Ancak bu konuda Türkiye'de bir çalışmaya rastlanamadığından, bu çalışma bireylerin özdenetimleri ile ego durumları arasında ilişkiye odaklanmıştır. Çalışmada, her iki ölçeğin genel puanlarında hareketle bir değerlendirilmeye gidilmemiş, bulgular ölçeğin alt boyutlarına dayalı olarak çözümlenmiştir. Bu bağlamda bu çalışma, ego durumları ile özdenetimleirnin alt boyutları arasında ilişkiye odaklanılmış ve aşağıdaki iki soruya cevap aranmıştır. a) Ego durumları ile özdenetimin alt boyutları arasında.ilişki var mıdır? b)Ego durumları özdenetimi yordamakta mıdır?. Araştırmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı, üniversite öğrencilerinin ego durumlarıyla öz denetimlerinin alt boyutları arasındaki ilişkiyi incelemek ve ego durumlarının özdenetimi yordayıp yordamadığını anlamaktır. Araştırmanın Yöntemi: Üniversite öğrencilerinin ego durumları ile özdenetimleri arasında bir ilişkinin olup olmadığını ve ego durumlarının özdenetimlerini ne düzeyde açıkladığını inceleyen araştırmada, ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. İlişkisel tarama modeli, iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ve derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelidir. Çalışma TA kavramları arasında yer alan ego durumları ve öz denetim alt boyutları arasında nasıl bir ilişkinin olduğunu ve bu değişkenlerin birbirlerini etkileme durumlarını incelemeyi hedeflediği için ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmada Özpolat, Kaygusuz ve Duyan tarafından geliştirilen 5'li likert tipi ve 17 maddeli Ego Durumları Ölçeği ile Duyan ve arkadaşları tarafından geliştirilen ve 36 maddeden oluşan yine 5'li likert tipi ölçek kullanılmıştır. Her iki ölçeğinde geçerlik ve güvenirlikleri yüksektir. Araştırma Bulguları: Araştırma bulgularına göre, ego durumlarının alt boyutları olan ebeveyn, yetişkin ve çocuk ego durumuyla özdenetimin alt boyutları olan yaşantısal özdenetim, yenileyici özdenetim ve onarıcı özdenetim arasında anlamlı bir ilişki vardır. Ebeveyn ego durumunun yenileyici özdenetim ile .27; yetişkin ego durumunun yenileyici özdenetim ile .27 ve onarıcı öz denetim ile .19 düzeyinde ilişkili olduğu ve her üç durumun da (p < .01) düzeyinde anlamlı olduğu anlaşılmıştır. Çocuk ego durumunun, özdenetim alt boyutları arasından sadece yaşantısal özdenetim ile .15 (p < .05) düzeyinde anlamlı ilişkili olduğu anlaşılmış ve diğer iki alt boyut ile ilişkisi bulunamamıştır. Ego durumlarının bireylerin öz denetimlerini yordayıp yordamadığını anlamak için kurulan regresyon modelinin anlamlılığının test edildiğinde orta çıkan tek yönlü ANOVA testi sonuçlarına göre, F3-274: 6.356; p < .001 olarak anlamlı bulunmuştur. Bu bulgu ego durumlarının öz denetimi yordadığını ortaya koymuştur. Tartışma ve Öneriler: Çalışma sonuçlarına göre üniversite öğrencilerinin, ebeveyn ego durumunu kullanırken daha çok yenileyici özdenetimleriyle kara verdikleri, yetişkin ego durumunu kullanırken yenileyici ve onarıcı öz denetim ile karar verdikleri ve çocuk ego durumunu kullanırken ise yaşantısal öz denetim ile karar verdikleri görülmektedir. Keza bulgular, ego durumlarının bazı durumlarda özdenetimi yordadığını da ortaya koymuştur. Literatürde konu ile doğrudan ilgili çalışmalara rastlanamadığından bu ilişkiler her iki kavramın kuramsal temellerinden yola çıkarak tartışılmıştır. TA'ya göre ego durumları yaşantıların sonucunda gelişir ve insanın kendisiyle, dünyayla ve diğer insanlarla ilişkilerinin biçimlenmesinde temel işleve sahiptir (Dökmen, 2013). Her bir ego durumu kendi gelişim seyri içinde giderek stabil hale gelir ve bireyin ilişkilerinin yönlendiricisi halini alır. Kuramsal acıdan bakıldığında, özdenetimin de insanın evrimsel sürecinin bir parçası olarak değerlendirilirdiği (Mohan, 2010) ve iyi uyum yapmanın önemli oranda özdenetimin yükselmesiyle ilişkili olduğu savlanır. Yani hem ego durumları hem özdenetim aslında benzer amaçlara hizmet eden düzenekler olduğundan bu iki değişken arasında ilişkilerin olması zaten beklenebilir bir durumdur. Bu çalışma kuramsal beklentiye analitik kanıt sağlamıştır. Burada önemli olan benzer amaçlara hizmet ettiği düşünülen bu iki düzeneğin (ego durumları ve özdenetimin) alt boyutları arasındaki ilişkilerin nasıl temellendirileceğinin anlaşılmasıdır. Bu bağlamda, ego durumlarından ebeveyn ego durumu ile özdenetimin yenileyici boyutu arasındaki ilişki değerlendirildiğinde; bireyin dış dünyayla ilişkisinde ebeveynlerin çözüm modellerini taklit ederek kişiliğinin bir parçası haline dönüştürmek suretiyle oluşturduğu ebeveyn ego durumunun, aslında belli koşullar içinde bireye rehberlik eden davranış repertuarı oluşturduğunu ve bunun da yenileyici özdenetimle ilişkiyi güçlendirdiğini söylemek mümkündür. Onarıcı özdenetim ise, bireyin amaca yönelik davranışlarını etkileyen duygularını, acılarını ve bilişlerini denetlemesi ve aksaklıkları yeniden düzenleyip denge kurmasına yardımcı olan bir düzenektir. Önceden belirtildiği üzere yetişkin ego durumu da, gerçekçi temeli olan algılar üzerinde işleyen bir düzenektir. Bu anlamda yetişkin ego durumu, davranış sonuçlarına odaklanmayı ve hatalı durumları yeniden düzenleyebilme becerisini içerdiğinden iki alt boyut arasındaki anlamlı ilişki, aslında teorik olarak benzer olduğu kabul edilen hipotetik duruma zayıf da olsa analitik kanıt sunar niteliktedir. Çocuk ego durumu erken yaşlardan itibaren dış dünyanın gerçekliğine uyum sağlamak için bireylerin çoğunlukla anlık ve duygusal tepkilerini içeren bir düzenek olduğundan, bireyin bilişsel denetim sürecinin sonuçlarının üstesinden gelerek müzik, sanat, spor gibi keyif verici etkinliklere yönelmeyi sağlayan davranışları olarak (Rosenbaum, 1993) tanımlanan yaşantısal özdenetim arasında ilişkinin saptanması da, beklentilere uygun analitik destek anlamına gelmektedir. Çalışmanın örneklemi üniversite öğrencileridir ve sonuçların genellenebilirliği sınırlıdır. Bu yüzden, bu çalışmanın benzeri farklı örneklem grupları üzerinde gerçekleştirilebilir. Ancak sadece nicel verilere ve ölçeklerin ölçme gücüne bağlı olarak sağlanan bu bulguların yeni bulgularla desteklenmesine ve karma desenli araştırma modelleriyle her iki kavramın yeniden incelenmesine ihtiyaç duyulduğu da söylenebilir. Bern'ün ego durumları teorisi literatürde farklı kapsamlarda ele alınmaktadır ancak toplulukçu kültürlerde insanlar arası ilişkileri inceleyen bu teorinin farklı çalışmalarda da kullanılması Transaksiyonel Analiz konusundaki çalışmalara da katkı sağlayabilir. TA ve öz denetim arasındaki ilişkilerin incelendiği bu çalışmanın farklı değişkenlerle çalışılması alana daha farklı katkılar sunabilecektir.

Kaygusuz, Canani - Özpolat, Ahmet Ragıp, Üniversite Öğrencilerinin Ego Durumlarına Göre Özdenetimlerinin İncelenmesi (An Analysis of University Students' Levels of Self-control According to Their Ego States), Eurasian Journal of Educational Research, 64, 2016, 197-212, pdf.