Disiplin kavramı birçok anlamda kullanılmaktadır. Yaygın anlamıyla, düzeni egemen kalmayı amaçlayan ve bir topluluğun üyeleri için ortak olan davranış kuralları top lamıdır. Geniş anlamda ise, çocuğun gelişiminde yetişkinler tarafından örgütlenen bir yaşam düzenini ifade etmektedir. Çocuğun yetişkinler tarafından çeşitli biyolojik, psikolojik ve toplumsal ihtiyaçları karşılanırken, çocuk yetişkin lerin ortaya koyduğu kurallara uymak zorundadır. Ancak disiplin çocukta istenilen davranışı elde etmek için itaat duygusu geliştirmek ya da cezalandırmak, ödüllendirmek demek değildir. Disiplin sorununu daha iyi anlayabilmek için çok küçük yaşları incelemek gerekir. Çünkü son davranışlarımızda/ önceki tecrübelerimizin büyük katkısı vardır. Bazı psikologlar, disiplinin çocuğun doğumuyla başladığı görüşündedirler. Çocuğun disiplin anlayışı yaşıyla orantılı olarak değişik aşamalardan geçer. Ergenlik çağında önceki devre; ve ergenlik çağından sonraki devre. Bu iki devrede de ailenin tutum ve davranışları gençlerin kişilik gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Çağdaş eğitim sisteminde, okulun başta gelen görev lerinden birisi, öğrencilerin sağlıklı ve uyumlu insanlar olarak gelişimlerini sağlamaktır." Türkiye'de ortaöğretim kurumlarında başlıca üç yaklaşım izlenmektedir. Bunlar, okul-aile ilişkileri, rehberlik hizmetleri ve disiplin uygulamalarıdır. Türkiye'de orta öğretim kurumlarında disiplin konuları Milli Eğitim Bakanlığı ortaöğretim kurumları disiplin yönetmeliği uyarınca ele alınmaktadır. Disipline aykırı davranışta bulunan bir öğrenci bu yönetmeliğe göre yazılı ve sözlü ifade alınarak cezalandırılmaktadır, öğrencilerin disipline aykırı davranışta bulunmalarının nedenleri olabilir. Ailevi nedenler, öğrencinin çevre değiştirmesi, başarısızlık, sosyal çelişki ve engeller, öğretmenlerin tutum ve davranışları ve gelişim çağının özellikleri nedenler arasındadır. Araştırma, bu nedenlerin disipline aykırı davranışta bulunmada nedenli etkili olduğunun değerlendiril mesi ihtiyacından kaynaklanmıştır. Araştırmanın, amacı, orta dereceli okullarda disipline aykırı davranışta bulunan öğrenci ve davranışlarının bu öğrencilerin disipline aykırı davranışta bulunma nedenlerinin değerlendirilmesidir. Araştırma 1986-1987, 1987-1988, 1988-1989, öğretim yılları ile 1989-1990 öğretim yılının ilk sömestrisine kadar toplam 3,5 yıllık öğretim süresinde, Tokat ili mer kez ve ilçelerinde 3 ortaokul ile 17 genel mesleki ve teknik lise olmak üzere toplam 20 ortaöğretim kurumunda ger çekleştirilmiştir. Araştırma kapsamına alınan okullarda 1989-1990 öğretim yılında 10.864 öğrenci bulunmaktadır. Araştırmada bilgiler, veri toplama aracı olarak araştırmanın amaçları doğrultusunda ve uzmanların deneti mi ile gerçekleştirilen "anket formu" ile toplanmıştır. Ayrıca, okullardaki disiplin kurulu karar defterleri, okul disiplin dosyaları, öğrenci kişisel dosyaları ile öğretmen ve yöneticilerden faydalanılmış tır. Elde edilen verilerin, tablo başlıkları altında araştırmanın sonuçlarına cevap oluşturacak biçimde dağılımları yapılarak kay-kare (X 2) testi kullanılmıştır. Ayrıca dağılımların frekans ve yüzdeleri belirlenmiştir. Bu işlem lerden sonra, elde edilen verilere dayanılarak yorumlamalara gidilmiştir. Ülkemizde disiplin sorunlarına ilişkin araştırmalar pek fazla değildir. Bu nedenle araştırmanın bu konudaki çalışmalara katkıda bulunacağı kanısındayız. SONUÇLAR : Araştırmanın başlıca bulguları şunlardır : 1. Okullarda öğrencilerin cinsiyet, sınıf seviyesi, yaş ve sınıf geçme özellikleri ile disipline aykırı davranışta bulunma durumları birbirine bağımlıdır. a. Disipline aykırı davranışların yaşlara göre dağılımları çeşitlilik göstermekle birlikte, öğrencilerin yaşları büyüdükçe disipline aykırı davranışlarda artış olduğu ve en fazla 18 yaşta kümelendiği görülmektedir. b. Disipline aykırı davranışların cinsiyete göre dağılımında erkek öğrencilerin kız öğrencilerden daha fazla disipline aykırı davranışta bulundukları anlaşılmakta dır. c. Sınıf seviyesi yükseldikçe disipline aykırı dav ranışlarda artış olduğu, en az disipline aykırı davranışın orta 2. sınıflarda, en çok ise lise 3. sınıflarda olduğu görülmektedir. d. Sınıfta kalan öğrencilerde disipline aykırı davranışta bulunma oranı, sınıf geçen öğrencilere oranla daha yüksektir.