Geç dönem Osmanlı romanlarını örneklediği düşünülen beş romanın çözümlemesini sunan bu çalışma, ilk Osmanlı romanlarından bu dönem romanlarına görülen değişim ve dönüşümleri odağına almıştır. "Alafranga züppelik" anlatısının yerini İmparatorluğun içinde bulunduğu kriz dönemine bağlı olarak gelecek anlatısına bıraktığı romanlarda, idealist gençler anlatıların merkezine yerleşmişlerdir. Kendilerini gelecekte nelerin beklediği sorusu etrafında birleşen gençler, "doğru" Batılılaşmanın kapsamının tartışılmasında araçsal konumdadırlar. 1890-1911 tarihleri arasında yazılmış Halid Ziya Uşaklıgil'in Bir Ölünün Defteri (1890), Mai ve Siyah (1897), Nesl-i Ahîr (1909), Mehmed Murad'ın Turfanda mı Yoksa Turfa mı? (1890) ve Ali Kemal'in Fetret (1911) romanlarında tespit edilen değişimler tezin Birinci Bölümü'nde "Babasızlık Endişesinden Nesilsizlik Endişesine", "Okuma Eyleminden Yazma Eylemine" ve " 'Sefil' Erkekten 'Muteber' Erkeğe" başlıklarında gösterilmiştir. Önemli değişimlerden biri olarak yetişkinlerin / babaların romanlara dâhil oluşunu temsiliyet açısından inceleyen İkinci Bölüm'de yetişkinlerin / babaların geç-dönem Osmanlı aydının farklı söylemlerini romanlara taşımakta araçsal kılındığı saptanmıştır. Üçüncü Bölüm'de, "alafranga züppe" tipinin görünürlüğünü yitirdiği bu romanlarda olumlu karakter çoğalması tespit edilmiş, yapılan çözümlemede olumlu karakterlerin "reformist" ve "idealist" şeklinde ayrılarak "doğru" Batılaşmanın kapsamının tartışılmasında araçsal kılındığı belirlenmiştir. Romanların ortak yönünü oluşturan "müphem" gelecek anlatısının, romanların sonunda karşı ütopyaya dönüşerek Osmanlı İmparatorluğu'nun yitimini imlediği savunulan tezde, önemli göstergelere sahip olduğu düşünülen roman mekânları, Dördüncü Bölüm'de farklılaşma / farklılaştırma ve yitim üzerinden ele alınarak tartışmaya açılmış; karşı ütopyaya paralel olarak anlatıların mekânların yitimiyle sonuçlandığı ortaya konmuştur.