Siberkondri Ciddiyet Ölçeğinin ve Kısa Formunun Üniversite Öğrencilerinde Geçerlilik-Güvenilirliği

MAKALE

Siberkondri Ciddiyet Ölçeğinin ve Kısa Formunun Üniversite Öğrencilerinde Geçerlilik-Güvenilirliği

Yazar/Hazırlayan
Makale Türü
Dergi Bölümü
Dergi Adı
Yıl
Makale Özeti
Giriş ve Amaç: Siberkondri, internette tekrarlayan tıbbi bilgi arama sonucu sağlık anksiyetesinin şiddetlenmesidir. Siberkondri ekonomik maliyeti arttırmasının yanı sıra sağlık hizmetlerinin fazla kullanılmasına da neden olmaktadır. Ülkemizde de yaygın olduğu düşünülen siberkondri ile ilgili yapılan çalışmalar sınırlıdır ve bu sorunun araştırılması için uygun ölçüm araçları gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı, Siberkondri Ciddiyet Ölçeği (SCÖ)’nin ve Kısa Formu (SCÖ-15)’nun üniversite öğrencileri üzerinde geçerlilik ve güvenilirliğinin değerlendirilmesidir. Gereç ve Yöntem: Metodolojik tipteki bu araştırma Pamukkale Üniversitesi merkez yerleşkedeki (sağlıkla ilgili fakülteler/yüksekokullar hariç) öğrenciler üzerinde yapılmıştır. Örnekleme alınacak kişi sayısı, ölçekteki madde sayısının en az 5-10 katı kadar kişi sayısına ulaşılması gerekliliğine ve geçerlilik-güvenirlilik çalışmalarında örneklem büyüklüğünün 500’ün üzerinin çok iyi kabul edilmesine dayanarak belirlenmiştir. Araştırmaya 4 fakültenin ve 1 meslek yüksekokulunun son sınıf öğrencileri dâhil edilmiştir. Toplamda 1147 kişiye ulaşılmış, ancak ölçek sorularının %10’undan azına cevap vermiş olan 38 kişi çalışma dışında tutularak 1109 kişi analize dahil edilmiştir. 556 kişiye SCÖ, 553 kişiye ise SCÖ-15 uygulanmıştır. Veriler, katılımcıların sözel onamları alındıktan sonra 10-14 Ekim 2016 tarihleri arasında toplanmıştır. Veri toplama işlemi sosyodemografik özellikler ve sağlık hizmet kullanımını sorgulayan 24 soruluk anket formu ve ölçekler ile yapılmıştır. Siberkondri Ciddiyet Ölçeği (SCÖ) kişilerin siberkondri durumlarının değerlendirilmesi için McElroy ve Shevlin tarafından 2014’te geliştirilmiştir. Ölçeğin Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği yetişkinler üzerinde 2016’da Uzun ve Zencir tarafından yapılmıştır. Barke ve arkadaşları ise 2016’da ölçeğin kısa formunun (SCÖ-15) geçerli ve güvenilir olduğunu göstermiştir.   SCÖ ve SCÖ-15 zorlantı, aşırı kaygı, aşırılık, içini rahatlatma ve doktora güvensizlik alt boyutlarını içeren beşli likert tipinde ve sürekli ölçeklerdir. SCÖ 33 önermeden SCÖ-15 ise 15 önermeden oluşmaktadır. Puan aralıkları SCÖ için 33-165 ve SCÖ-15 için 15-75’dir. SCÖ ve SCÖ-15 yapı geçerliliği için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri (AFA, DFA) kullanılmıştır. Güvenilirlik ise Cronbach alfa iç tutarlılık ile sınanmıştır. Veri analizi için SPSS ve LISREL programları kullanılmıştır. Çalışma öncesinde Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Çalışmalar Etik Kurul izni ve gerekli kurumsal izinler alınmıştır. Bulgular: SCÖ için yapılan AFA sonucunda KMO katsayısı 0,90, Bartlett Testi sonucu 6621,668 ile anlamlı olarak yüksek bulunmuştur (p<0,001). AFA sonucuna göre ölçeğin faktör yük değerlerinin 0,311 ile 0,780 arasında değiştiği ve beş faktörden oluştuğu belirlenmiştir.  Beş faktörde toplanan yapının açıkladığı toplam varyans miktarı %49,8’dir. Takiben ölçeğin orijinal alt boyutlarını içeren önermeler DFA ile yeniden sınanmıştır. Uyum indeksleri SRMR=0,061, GFI=0,85, RMSEA=0,066, CFI=0,94, NNFI=0,94 olarak saptanmıştır. Uyum indekslerinin mükemmel veya kabul edilebilir düzeyde olduğu ve 5 faktörlü yapıyı doğruladığı gösterilmiştir. SCÖ’nün güvenirliliği için hesaplanan Cronbach alfa katsayısı toplamda 0,87 iken alt boyutlarda 0,60 ile 0,85 arasında değişmektedir. SCÖ-15 için yapılan AFA sonucunda KMO katsayısı 0,78, Barlett Testi sonucu 2242,344 ile anlamlı bulunmuştur (p<0,001). AFA sonucuna göre ölçeğin faktör yük değerleri 0,310 ile 0,849 arasında değişmekte olup beş faktörden oluştuğu belirlenmiştir. Beş faktörde toplanan yapının açıkladığı toplam varyans miktarı %63,94’tür. Alt boyutta toplanan tüm önermeler orijinal ile tam uyum içerisindedir. Takiben yapılan DFA ile elde edilen uyum indekslerinin SRMR=0,070, GFI=0,93, RMSEA=0,070, CFI=0,94, NNFI=0,92 ile mükemmel veya kabul edilebilir düzeyde olduğu ve 5 faktörlü yapıyı doğruladığı saptanmıştır. Cronbach alfa katsayısı toplamda 0,62, alt boyutlarda 0,59 ile 0,75 arasında değişmekte olup SCÖ’ye göre daha düşüktür. Sonuç ve Öneriler: SCÖ’nün ve SCÖ-15’in üniversite öğrencilerinin siberkondri düzeyini ölçmede geçerli ve güvenilir ölçme araçları olduğu gösterilmiştir. SCÖ-15’in geçerlilik ve güvenirliliğinin farklı gruplarda yeniden sınanmasına ihtiyaç vardır.

Uzun, Süleyman Utku - Akbay, Betül - Özdemir, Caner - Zencir, Mehmet, Siberkondri Ciddiyet Ölçeğinin ve Kısa Formunun Üniversite Öğrencilerinde Geçerlilik-Güvenilirliği, Halk Sağlığı Etkinlikleri 19. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, 2017, .