SİLİNECEK/KONGRE Ortaokul ve Lise Öğrencilerinin Çevresel Tutum, Düşünce ve Davranışların Gelişti̇rmeye Yönelik Müdahale Çalışması

MAKALE

SİLİNECEK/KONGRE Ortaokul ve Lise Öğrencilerinin Çevresel Tutum, Düşünce ve Davranışların Gelişti̇rmeye Yönelik Müdahale Çalışması

Yazar/Hazırlayan
Makale Türü
Kitap Bölümü
Dergi Adı
Kitap Adı
19. Ulusal Halk Sağliği Kongresi
Yıl
Yer
Kategori
Makale Özeti
Giriş ve Amaç: Çevrenin korunması ve kirliliğinin önlenmesi, gerekli olan çevre bilincinin erken yaşlarda kazandırılması ile mümkündür. Bu gerekçe ile çalışmada öğrencilerin çevre konusunda bilgi eksikliği olan konuların aydınlatılması, tutum, düşünce ve davranışlarının çevre merkezcil hale getirilmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Bu çalışma Bodrum Toplum Sağlığı Merkezi, Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı ve Bodrum İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü işbirliği ile yapılmıştır. Bodrum İlçesinde bulunan bütün ortaokul (21) ve liselerde (8) görev yapan öğretmenlerden bir gönüllünün katıldığı 3 gün süren çevre sağlığı eğitici çalıştayı düzenlenmiştir. Çalıştayın sonunda öğretmenlerin önerileri doğrultusunda literatür bilgileri derlenmiş ve bir müdahale programı geliştirilmiştir. Müdahale programı çalıştaya katılan öğretmenler aracılığı ile yürütülmüştür. Müdahale çalışması öncesinde öğretmenlerin eğitim verdiği tüm sınıflardaki öğrencilerden (4769 öğrenci) seçilen örneğe çıkan 356 öğrenciye araştırmacılar tarafından geliştirilmiş bir anket formu ve Çevresel Tutum Ölçeği (Uzun, Sağlam 2006) uygulanmıştır. Müdahale çalışması devam ederken 7 öğretmen (3 ortaokul, 4 lise) çeşitli nedenlerle çalışmadan ayrılmıştır. Müdahale çalışmasının sonunda çalışmaya devam eden öğretmenlerin eğitim verdiği tüm sınıflardaki öğrencilerden (2760 öğrenci) seçilen örneğe çıkan 338 öğrenciye aynı anket formu ve ölçek tekrar uygulanmıştır. Anket formları öğrenciler tarafından bir ders saatinde öğretmenlerinin gözlemi altında doldurulmuştur. Öğrencilerin cinsiyeti, sınıfı, çevre ile ilgili tutum, davranış ve düşünceleri araştırmanın değişkenleridir. Müdahale çalışması sonrasında ayrıca öğretmenlere ve öğrencilere müdahale çalışmasının daha etkili olması için neler yapılması gerektiği de açık uçlu olarak sorulmuştur. Müdahale çalışması Ekim 2015-Haziran 2016 tarihleri arasında yapılmıştır. Eğitim öğretim yılı boyunca “Katı Atıklar ve Sağlık”, “Su ve Sağlık”, “İklim Değişikliği, Küresel Isınma ve Sağlık” ve “Kentleşme, Toprak ve Sağlık” başlıklı dört çevre konusu işlenmiştir. Her bir konunun işlenişinde dört yöntem kullanılmıştır. Birincisi konu ile ilgili kısa belgesel ya da animasyon filmi ve sunum materyallerinin öğretmenler aracılığı ile bir dersin ilk 5 dakikasında dersine katılan tüm öğrencilere aktarılması; ikincisi, konuya göre yazılmış çevrenin tüm öğelerini içeren bir problemin, öğrenciler tarafından grup çalışması ile incelenmesi ve problemin çözülmesi; üçüncüsü, gruplar halinde çalışan öğrencilerin fotoğraf çekme, afiş tasarlama, kısa film çekme, oyun yazma ve haber yapma etkinliklerinden en az birini yapması; dördüncüsü, konuya göre hazırlanmış uygulamaların yapılması (Örn. çöplerin sınıflarda bir hafta süreyle ayrıştırılması, kağıt geri dönüşümü, doğanın su filtresinin hazırlanması, kızılçam fide dikimi, toprağın bekçileri kökler uygulaması) dır. Araştırma için Hacettepe Üniversitesi Etik Kuruldan ve Muğla Halk Sağlığı Müdürlüğü’nden yazılı izinler alınmıştır. Araştırmada veri girişi ve analizler SPSS 15.0 programı kullanılarak yapılmıştır. Analizlerde tanımlayıcı istatistikler, Paired Sample t test, Wilcoxon Signed Ranks Test kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık için tip 1 hata değeri %5’in altında olan durumlar anlamlı kabul edilmiş, anlamlılık düzeyi p<0,05 alınmıştır. Bulgular: Bu müdahale çalışmasında Çevre Tutum Ölçeği puan ortalaması müdahale öncesi 96.6±14.3 iken, müdahale sonrası 104.2±14.3’ye yükselmiş ve bu artış istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (p<0.001). Düşünce Alt Ölçeği puan ortalaması müdahale öncesi 54.4±11.3 iken, müdahale sonrası 60.1±9.2’ye yükselmiş ve bu artış istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (p<0.001). Davranış Alt Ölçeği puan ortalaması müdahale öncesi 42.2±9.7 iken, müdahale sonrası 43.7±10.9’a yükselmiş, ancak bu artış istatistiksel olarak önemli bulunmamıştır (p=0.056). Müdahale çalışmasında her iki cinsiyette de Çevresel Tutum Ölçeği toplam puan ortalamaları ve Çevresel Düşünce Alt Ölçeği puan ortalamaları müdahale sonrasında istatistiksel olarak önemli bir artış göstermiştir (p<0.001). Müdahale çalışmasında öğrencilerin öğrenim grupları dikkate alındığında; hem ortaokul hem de lisede Çevresel Tutum Ölçeği toplam puan ortalamaları ve Çevresel Düşünce Alt Ölçek puan ortalamaları müdahale sonrasında istatistiksel olarak önemli bir artış göstermiştir (p<0.001). Çevresel Davranış Alt Ölçeği puan ortalaması ise erkekler ve lise öğrencileri lehine istatistiksel olarak önemli olmasa da bir artış göstermiştir (sırasıyla p=0.065, p=0.053) Araştırmaya katılan öğrencilerin müdahale programını geliştirmeye yönelik getirdikleri önerileri; okullardaki geri dönüşüm kutusu sayısının artırılması, daha fazla belgesel, film, çizgi film gösterimlerinin olması, ağaçlandırma çalışmalarının yapılması, çeşitli yarışmaların düzenlenmesi, daha çok uygulamalı etkinliklerin ve deneylerin yapılması, gezilerin yapılması, çevre konusunun ayrı bir ders olarak işlenmesi, konuların eğlenceli ve ilginç oyunlarla anlatılması, tiyatro gösterimlerinin yapılması, öğrenciler tarafından gazete, dergi hazırlanmasının sağlanması olmuştur. Araştırmaya katılan öğretmenlerin ise müdahale programını geliştirmeye yönelik getirdikleri önerileri; geziler, okul dışı faaliyetler ve yerinde uygulamalı eğitimlerin verilmesi, okullarda birden fazla, mümkünse fen ve teknoloji öğretmenlerinin de çalışmaya dahil edilmesi, müdahale programına ilkokulların da dahil edilmesi, çevre konularının okullarda haftada bir saat rehberlik dersi gibi işlenmesinin sağlanması, video ve diğer görsellerin sayısının artırılması olmuştur. Sonuç ve Öneriler: Bu müdahale çalışması tutum ve düşünceyi çevre merkezcil hale getirmesi bakımından başarılı olmuştur. Sonraki eğitim öğretim yıllarında da müdahale programının öğrenci ve öğretmen önerilerini de dikkate alarak çeşitlendirilmesi uygun olacaktır ve tekrarlı eğitimlerle davranışın da çevre merkezcil hale gelmesi beklenmektedir. İlkokulların da müdahale programına dahil edilmesi ve yerel yönetimlerle işbirliğinin güçlendirilmesi uygun olacaktır

Sevencan, Funda - Yavuz, Cavit Işık - Vaizoğlu, Songül Acar - Güler, Çağatay, SİLİNECEK/KONGRE Ortaokul ve Lise Öğrencilerinin Çevresel Tutum, Düşünce ve Davranışların Gelişti̇rmeye Yönelik Müdahale Çalışması, 19. Ulusal Halk Sağliği Kongresi̇, Bodrum, , 19. Ulusal Halk Sağliği Kongresi, 2017, .