(2 KEZ GİRİLMİŞ) Sigara Kullanan ve Kullanmayan Genç, Yetişkin ve Yaşlılarda Dikkat Yanlılığı

TEZ

(2 KEZ GİRİLMİŞ) Sigara Kullanan ve Kullanmayan Genç, Yetişkin ve Yaşlılarda Dikkat Yanlılığı

Yazar/Hazırlayan
Üniversite
Enstitü/Fakülte
Anabilim Dalı
Tez Danışmanı
Tez Yılı
YÖK Tez No
314925
Sayfa Sayısı
128
Tez Türü
Yüksek Lisans
Tam Metin (PDF)
Kategori
Tez Özeti
Nikotin, nikotinik asetilkolin reseptörlerini etkileyerek kolinerjik sistemdeki işleyişi ve buna bağlı olarak da duyusal ve motor yetenekler ile başta öğrenme, dikkat ve bellek olmak üzere çeşitli bilişsel süreçleri farklılaştırdığı ileri sürülmektedir (Heishman, Kleykamp ve Singleton, 2010; Koob ve Le Moal, 2007; Swan ve Lessov-Schlaggar, 2007). Son zamanlarda, sigara bağımlılığının sürdürülmesinde çeşitli bilişsel süreçlerin oynadığı roller de araştırma konusu haline gelmiştir. Bu bilişsel süreçlerden bir tanesi de dikkattir. Dikkatin kişinin kendisiyle alakalı (self-related) belirli uyaranların saptanması ve işlemden geçirilmesi lehine bir yanlılığa sahip olması, dikkat yanlılığı olarak adlandırılmaktadır (Waters ve ark., 2009). Çeşitli davranış bozukluklarının varlığında da gözlendiği belgelenmiş olan dikkat yanlılığının, nikotin bağımlılığının sürdürülmesinde önemli rol oynadığı ileri sürülmektedir. Sigara bağımlılarında dikkat yanlılığının incelenmesi için kullanılan testlerden bir tanesi ilgili literatürde Smoking Stroop Test, Nicotine Stroop Test ya da Modified Stroop Test olarak adlandırılan görevdir (Bradley ve ark., 2003; Cox, Fadari ve Potthos, 2006; Field, Munafo ve Franken, 2009). Bu görev mevcut araştırmada Nikotin Stroop Testi olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmanın ilk amacı sigara kullanan ve kullanmayan kişilerde dikkat yanlılığını ölçmeye yönelik ülkemizde kullanılabilirliği olan bir Nikotin Stroop Testi geliştirmektir. Buna ek olarak geliştirilen bu araç aracılığıyla sigara kullanan ve kullanmayan genç, yetişkin ve yaşlılarda dikkat yanlılığının ölçülmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda iki aşamadan oluşan bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın ilk aşaması sigarayla ilişkili ve ilişkisiz kelime listelerinin oluşturulması, listelerin sigara kullanımıyla ilişkililik açısından değerlendirilerek kullanılan listenin belirlenmesi ve elde edilen 9 kelime çiftinin 4 farklı renkte 8 bloktan oluşan 2 set olarak sunulmasını içeren üç aşamadan oluşmaktadır. İkinci aşamada ise geliştirilen Nikotin Stroop Testi her bir kademede genç (18-30 yaş), yetişkin (31-64 yaş) ve yaşlı (65 yaş ve üstü) olmak üzere 3 yaş grubundan katılımcı, cinsiyetleri dengelenmiş olmak üzere toplam 99 sigara içen ve 127 sigara içmeyen katılımcıya uygulanmıştır. Demografik Bilgi Formu, BDE, FNBT, SİİÖ, SMMT, Micro+ Model Smokerlyzer ve E- prime aracılığıyla sunulan Nikotin Stroop Testi veri toplama araçlarıdır. Deney 3 (Yaş Grubu: Genç-Yetişkin-Yaşlı) x 2 (Sigara Kullanımı: İçen-İçmeyen) x 2 (Kelime Türü: İlişkili-ilişkisiz) son faktörde tekrar ölçümlü araştırma desenine uygun olarak yürütülmüştür. Nikotin Stroop Testi'ndeki doğru ve hatalı tepki sayıları ile bu tepkiler için kaydedilen tepki süreleri bağımlı değişkenleri oluşturmaktadır. Yapılan çalışma sonucunda, 9 adet ilişkili ve ilişkisiz kelime çifti seçilerek Nikotin Stroop Testi'nin Türkçe formu geliştirilmiştir. Nikotin Stroop Testi uygulaması sonucunda sigara kullanan genç ve yetişkinlerin ilişkili kelimelere verdikleri tepkilerin ortalama sürelerinin ilişkisiz kelimelere göre anlamlı olarak yüksek olduğu bulunmuştur. Sigara kullanmayan katılımcıların her iki kelime türü için ortalama tepki sürelerinde anlamlı bir fark bulunmamaktadır. Aynı zamanda sigara kullanan ve kullanmayan katılımcıların her iki kelime türü için verdikleri ortalama tepki sürelerinde yaşa bağlı farklılaşma olduğu görülmektedir. Bu sonuçlar doğrultusunda genç ve yetişkin sigara kullanıcılarında sigarayla ilişkili kelimelere yönelik dikkat yanlılığının varlığı belirlenerek ileride yapılacak araştırmalarda ülkemizde kullanılabilirliği olan bir Nikotin Stroop Testi geliştirilmiştir. Bulgular ilgili literatür bağlamında tartışılmıştır.

Kısacık, Esra, (2 KEZ GİRİLMİŞ) Sigara Kullanan ve Kullanmayan Genç, Yetişkin ve Yaşlılarda Dikkat Yanlılığı, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012, Yüksek Lisans, pdf.