Problem Durumu: Ayrışma bireyleşme, ergenin bağımsızlık ve özerlik yolunda anne, baba gibi bakım verenlerle ilişkisinde, anne babaya olan bağımlılıklardan uzaklaşarak bu ilişkiyi yeniden tanımlamasıdır. Ayrışma bireyleşme süreci boyunca ergenlerin fiziksel, zihinsel ve kişiler arası gelişimleriyle ebeveynlerinden gittikçe artan bir şekilde ayrışması beklenmektedir, ergenlik döneminde, ayrışma bireyleşmeye eşlik eden iç değişiklikler kararsızlık, yetersizlik ve yabancılaşmadır. Bu değişikliklerle karakteri şekillenme sürecinde olan ergenin egosu tarafından yeniden ruhsal yapılanmayı sağlanmaktadır. Ergenin arıne ve babadan ayrışma bireyleşme ve farklı bir birey olarak topluma katılma sürecinde bireysel kişilik özellikleri önemli hâle gelmektedir. Ergen bir taraftan ayrışma bireyleşmesini sürdürürken, bir taraftan da birey olarak düşünce, duygu ve eylemlerinin tutarlı kalıplarını göstermek durumundadır. Bireyin, özellikle anne babasından ayrışma bireyleşmesi yetişkin kimliğinin oluşmasında etkilidir. Bu süreçte ergenin bireysel farklılıklarının sürekli boyutları olarak sahip olduğu temel kişilik eğilimleri, aynşma bireyleşmesi sürecinde etkili olacaktır. Araştırmanın Amacv. Bu çalışmanın amacı, Türk geç ergenlerin ayrışma bireyleşmelerine ilişkin değerlendirmelerinin beş faktör kişilik boyutlarının yordayıcılığı açısından değerlendirilerek ayrışma bireyleşme ile beş faktör kişilik boyutları arasındaki ilişki araştırılmasıdır. Araştırmanın Yöntemi: Araştırmanın çalışma grubunu Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi; Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi; Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nden 2009-2010 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde 1.-4. sınıflarında öğrenim görmekte olan 156 kız, 87 erkek olmak üzere toplam 243 öğrenci oluşturmaktadır. Ancak araştırmaya katılan öğrencilerin 10'nundan elde edilen veriler eksik veya hatalı işaretlemeler nedeniyle analiz dışı tutulmuş; analizler 233 kişilik veri seti üzerinden yapılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak "Ergen Ayrışma Bireyleşme Ölçeği" ve "Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi" kullanılmıştır. Ergen Aynşma Bireyleşme ölçeği dokuz alt ölçek ve toplam 103 maddeden oluşmaktadır. Bu alt ölçekler; ayrışma kaygısı, kısıtlanma kaygısı, bakım veren kişiye bağlanma, akrana bağlanma, öğretmene bağlanma, aynalamayı yaşama, bağlılığı inkâr, reddedilme beklentisi ve sağlıklı ayrışmadır. Ergen Aynşma Bireyleşme Ölçeği'nin her bir alt ölçeği için bulunan iç tutarlılık güvenirlik katsayılan; ayrışma kaygısı .75, kısıtlanma kaygısı .79, akrana bağlanma .71, öğretmene bağlanma .63, aynalamayı yaşama .91, bağlılığı inkâr .72, reddedilme beklentisi .82, sağlıklı ayrışma .39 ve bakım veren kişiye bağlanma ,65'dir. Ergen Ayrışma Bireyleşme Ölçeği'nin her bir alt ölçeği için bulunan test tekrar test güvenirlik katsayıları; ayrışma kaygısı .86, kısıtlanma kaygısı .85, akrana bağlanma .66, öğretmene bağlanma .65, aynalamayı yaşama .82, bağlılığı inkâr .70, reddedilme beklentisi .85, sağlıklı ayrışma .55 ve bakım veren kişiye bağlanma .78'dir. Yapı geçerliği çalışmasında uygulanan faktör analizi sonucunda ölçeğin kuramsal yapısına uyan dokuz faktörün açıkladığı varyans oranı %32.7 olarak bulunmuştur. Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi (SDKT), 40 sıfat çiftinden oluşan 1-7 arasında derecelendirilen likert tipi bir ölçektir. SDKT dışadönüklük, yumuşak başlılık, sorumluluk, duygusal dengesizlik ve deneyime açıklık olarak beş boyuttan oluşmaktadır. Beş boyut, SDKT'ne ait varyansın %52.63'ünü açıklamaktadır. Beş boyutun faktör yüklerinin .367-.793 arasında değiştiği görülmektedir. Testin test-tekrar test güvenirlik katsayısı dışadönüklük için .85, yumuşak başlılık için .86, sorumluluk için .71, duygusal dengesizlik için .85 ve deneyime açıklık için .68 olarak bulunmuştur. Cronbach Alfa Katsayıları ise dışadönüklük için .89, yumuşak başlılık için .87, sorumluluk için .88, duygusal dengesizlik için .73 ve deneyime açıklık için .80 olarak bulunmuştur. Bu iki ölçekten elde edilen puanlar SPSS 11.5 kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde, çoklu regresyon analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın Bulguları: Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi'nin (SDKT) dışadönüklük, yumuşak başlılık, sorumluluk, duygusal dengesizlik ve deneyime açıklık olarak beş boyutunun Ayrışma Bireyleşme Ölçeği'nin dokuz alt ölçeğini yordayıp yordamadığına ilişkin kurulan modelde; dışadönüklük ayrılık kaygısını anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Yumuşak başlılık boyutu kısıtlanma kaygısını anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Duygusal dengesizlik, deneyime açıklık ve yumuşak başlılık boyutları, bakım veren kişiye bağlanmayı anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Dışadönüklük boyutu, akrana bağlanmayı anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Duygusal dengesizlik, yumuşak başlılık ve sorumluluk boyutları, öğretmene bağlanmayı anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Dışadönüklük, duygusal dengesizlik, deneyime açıklık ve yumuşak başlılık boyutlan, aynalamayı yaşamayı anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Yumuşak başlılık boyutu, bağlılığı inkârı anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Dışadönüklük, deneyime açıklık ve yumuşak başlılık boyutları reddedilme beklentisini anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi'nin (SDKT) boyutlarının hiçbirisi sağlıklı ayrışmayı yordamamaktadır. Araştırnumın Sonuçları ve Öneriler: Araştırma sonucunda, aynşma bireyleşme sürecinde ayrılık kaygısı, akrana bağlanma, aynalamayı yaşama dışadönüklük boyutu ile olumlu yönde ilişki gösterirken, reddedilme beklentisi dışadönüklük boyutu ile ters yönde ilişki göstermektedir, dışadönüklük ayrılık kaygısını anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Kısıtlanma kaygısı, öğretmene bağlanma, aynalamayı yaşama, bağlılığı inkâr yumuşak başlılık boyutu ile ters yönde ilişki göstermektedir. Diğer yandan bakım veren kişiye bağlanma, reddedilme beklentisi yumuşak başlılık boyutu ile olumlu yönde ilişki göstermektedir. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında öğrencilerin beş faktör kişilik boyutları ve ayrışma bireyleşmeleri üzerine çalışmalar yapılarak onların bazı ayrışma bireyleşme problemleriyle karşılaşmaları önlenebilir. Bu araştırma ayrışma bireyleşme sürecini tamamlayan çalışma grubuyla tekrarlanarak bu araştırma sonucunu gelişimsel olarak destekleyip desteklemediği test edilebilir.