Ergenlerin Zorba ve Kurban Davranışlarında Birey, Aile, Akran ve Okula İlişkin Özelliklerin Rolü: Bütüncül Bir Model Önerisi

TEZ

Ergenlerin Zorba ve Kurban Davranışlarında Birey, Aile, Akran ve Okula İlişkin Özelliklerin Rolü: Bütüncül Bir Model Önerisi

Yazar/Hazırlayan
Üniversite
Enstitü/Fakülte
Anabilim Dalı
Bölüm
Tez Danışmanı
Tez Yılı
YÖK Tez No
258414
Sayfa Sayısı
242
Tez Türü
Doktora
Tam Metin (PDF)
Kategori
Tez Özeti
Zorbalık davranışı, güç ilişkilerinin olduğu ve gücü olan kişinin bu gücü istismar etme fırsatı bulduğu her durumda gözlenebilen önemli bir davranışsal ve toplumsal sorundur. Zorba ve bu zorbalığa maruz kalan kurban statüleri, ilgili literatürdeki başlangıç çalışmalarında birbirine zıt iki rol olarak tanımlanmasına karşın (ör. Olweus, 1978), son zamanlardaki çalışmalar bu iki statüyü belirleyen etmenlerin bazı noktalarda farklılaşmakla beraber örtüştüğünü de göstermektedir. Bu bağlamda araştırmamızın amacı, ergenlerde zorba ve kurban rollerini yordayan bireysel, ailesel, akranlara, okula ve öğretmene ait bazı niteliklerin bir model çerçevesinde ve sosyalleşmenin gerçekleştiği kültürel bağlama göre (Kuzey Kıbrıs ve Türkiye) incelemektir. Araştırmanın Kuzey Kıbrıs örneklemini 544 (284 kız, 259 erkek), Türkiye örneklemini ise 509 ergen (270 kız, 239 erkek) oluşturmaktadır. Örneklemin yaş dağılımı Kuzey Kıbrıs'ta 13-18 (Ort. = 14.7, S = 1.17), Türkiye'de ise 13-19 arasında değişmektedir (Ort.= 14.7, S = 1.29). Her iki örneklem de ağırlıklı olarak orta sosyo-ekonomik düzeyden ve eğitim gören ergenlerden oluşmaktadır. Sosyo-ekonomik durum değişkeni ele alındığında anne babanın eğitim seviyesi yükseldikçe zorbalığın, azaldıkça zorbalığa maruz kalmanın arttığı görülmüştür. Cinsiyetler arasındaki karşılaştırmalar erkeklerin daha çok fiziksel zorbalık uygulayıp, aynı şekilde fiziksel zorbalığa maruz kaldığını, kızların ise daha çok ilişkisel zorbalık uygulayıp, aynı şekilde ilişkisel zorbalığa maruz kaldığını göstermiştir. Yaş grupları arasındaki farklar, zorbalık puanlarında 8. sınıfta , zorbalığa maruz kalma puanlarında ise 9.-10. sınıf arasında bir artışa işaret etmiştir. Önerilen bütüncül modelin her iki örneklemde de zorbalık değişkenini açıkladığı ancak zorbalığa maruz kalma modelinin çalışmadığı görülmüştür. Her iki örneklemde de zorbalıkla ilişkili en güçlü bağlam okulun psikolojik çevresi olarak belirlenmiştir. Zorbalığa maruz kalmayla ilişkili yol analizleri her iki örneklemde de olumsuz öğretmen, ebeveyn ve akran niteliklerinin en belirgin riskler olduğunu ortaya koymuştur. Örneklemler arasındaki en belirgin fark ise Kuzey Kıbrıs örnekleminde olumlu ebeveyn niteliklerinin zorbalığı maruz kalmayı azaltan bir etmenken, Türkiye örnekleminde bu ilişkinin ortaya çıkmamasıdır.

Bayraktar, Fatih, Ergenlerin Zorba ve Kurban Davranışlarında Birey, Aile, Akran ve Okula İlişkin Özelliklerin Rolü: Bütüncül Bir Model Önerisi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009, Doktora, pdf.