Genç Kanser Hastalarının Hastalık Deneyimlerinin Güçlendirme Yaklaşımı Temelinde Analizi

TEZ

Genç Kanser Hastalarının Hastalık Deneyimlerinin Güçlendirme Yaklaşımı Temelinde Analizi

Yazar/Hazırlayan
Üniversite
Enstitü/Fakülte
Anabilim Dalı
Bölüm
Tez Danışmanı
Tez Yılı
YÖK Tez No
257031
Sayfa Sayısı
192
Tez Türü
Doktora
Tam Metin (PDF)
Kategori
Tez Özeti
Bu araştırmanın amacı, sosyal hizmette güçlendirme yaklaşımını genç kanser hastaları örneğinde irdelemek ve hastalık sürecini bireylerin gözüyle çok yönlü analiz etmektir. Araştırma yöntemi olarak niteliksel yaklaşım seçilmiştir. Nitelik odaklı araştırmada, niteliksel analiz gruplardaki değişkenler arasında farklılaşan özellikleri keşfetmek için kullanılmaktadır. Bu araştırmada niteliksel yöntem güçlendirme ve kanser bağlamının derinlemesine kavranmasını sağlamıştır. Araştırmanın sonuçlarına dayalı olarak, genç kanser hastaları bağlamında güçlendirme yaklaşımına dayalı bir sosyal hizmet model önerisi geliştirilmesi hedeflenmiştir. Kanser hastaları, hastalık süresince sıklıkla kontrol kaybı ve bunun neden olduğu güçsüzleşme sorunu yaşamaktadırlar ve kanser konusunun güçlendirme yaklaşımı temelinde ele alınması, konuyu derinlemesine analiz edebilmek bakımından son derece anlamlı ve yararlı görülmektedir. Sosyal hizmette güçlendirme kavramsallaştırmasının doğrudan ele alındığı çalışmalar oldukça sınırlıdır. Öte yandan, yaklaşımın kanser hastaları bağlamında ele alındığı bir çalışmaya ulusal literatürde rastlanmamıştır. Araştırmaya bu bilgi boşluğunu doldurması bakımından gereksinim vardır. Çalışmanın veri toplama aşamasında, genç kanser hastalarının güçlendirme kavramsallaştırmalarının anlaşılması ve güç kaynaklarının keşfedilmesi için katılımcı gözlem ve derinlemesine görüşme tekniklerine başvurulmuştur. 20 bireyle yapılan derinlemesine görüşmeler yoluyla, güçlendirme sürecinin dinamiklerinin ayrıntılı olarak tanımlanması söz konusu olmuştur. Kanser bağlamında güçlendirme sürecini analiz edebilmek için, fiziksel, psikolojik, duygusal ve tinsel boyutlarda (içsel ? kişisel) yaşanan güçsüzleştirici veya güçlendirici dinamiklerin yanı sıra, aile sistemi, profesyonel (müdahale-tedavi) sistem ve özellikle toplumsal ve kültürel bağlamlar (dışsal - kişiler arası) birbirleriyle ilişkili ve farklı değişkenler olarak dikkate alınmıştır. Kanser tanısının ardından hastalığa uyum sürecinde birey tarafından bir takım aşamaların kaydedildiği bu araştırmada görülmüştür. Birinci aşama, kriz aşamasıdır. Özneler, kişisel kapasitelerinin, bazı fiziksel işlevlerinin ve yaşam kalitelerinin kaybıyla karşılaşmışlardır. Özneler ikinci aşamada, psikolojik baskılar ve duygusal karmaşa ile yüz yüze gelmişlerdir. Sonraki aşama bazı değişimlere işaret etmiştir. Yaşam tarzında, gündelik aktivitelerde, beslenme alışkanlıklarında ve nihayetinde hastalığa ve bir bütün olarak kişisel yaşama bakışta çeşitli değişiklikler yaşanmıştır. Birey ben imgesini yeni anlam zeminlerine taşımaktadır. Bu değişimler, hastalığın yönetildiğine ve bir uyum sürecinin başladığına işaret etmektedir. Son aşamada özneler değişen yaşamlarını, umutları, iyileşmeye olan inançları, tinsel bağlılıkları ve pratikleri ile kontrol altına tutma çabasına girerlerken güçlendirme süreci daha çok belirginleşmiştir. Bireylerin aile üyeleriyle etkileşimleri, akrabaları, arkadaşları ve diğer kanser hastalarının oluşturduğu yakın çevre unsurlarıyla ilişkileri önemli sosyal destek araçları olarak onların güçlenmeleri sürecini kolaylaştırmıştır. Fakat aile ilişkileri bağlamında özneler zaman zaman aile üyelerine yük olduklarını düşünmüşlerdir. Bununla birlikte, araştırmaya katılan öznelerin hastalık sürecini tekil olarak değil özellikle aile oryantasyonlu olarak deneyimledikleri gözlenmiştir. Bu sonuç, Batı toplumlarında kanserle ilgili yapılan çalışmalardan farklı bir sonuçtur. Özneler ailelerinin davranışlarını, tepkilerini ve tutumlarını son derece önemli bulmuşlardır. Bireyin sosyal çevresine hastalıkla birlikte birçok sağlık profesyoneli (hekim, hemşire vd.) dâhil olmuştur. Bireyin yeni tanıştığı bu sosyal çevre unsurlarıyla, kendisiyle kurulan iletişim dili bağlamında etkileşiminin doğası, hastalık, tedavi, beslenme ve diyet konularında bilgilendirilmesinin yanı sıra tedavi kararlarına katılımla gelişen kontrol hissi güçlenmesinin önemli belirleyicileri olmuştur. Öte yandan, kanserin toplumsal alanda bir damga olarak yansıması, öznelerin güçlenme sürecini zorlaştırıcı etkiler yaratmıştır. Bu olumsuz etkiler kent kökenli özneler tarafından hissedilmekle birlikte, kanser nedeniyle yaratılan toplumsal damga sorunundan daha yoğun olarak kır kökenli özneler zarar görmüştür. Kansere ilişkin toplumsal bilgi ve bilincin yanı sıra ailesi dışındaki sosyal çevrenin kanser hastasıyla kurduğu etkileşimin doğası, öznelerin toplumsal ilişki ağlarındaki varlığını sürdürmelerinin ya da bu ağlardan kendilerini izole etmelerinin temel belirleyicisi olmuştur. Araştırmanın uygulama süreciyle elde edilen verilerin tematik analizi sonucunda, güçlendirme yaklaşımının kanser bağlamında beş temel özelliği ortaya çıkmıştır. Bunlar; düşünsel değişim süreci, inancı artırma ve koruma süreci, etkileşim süreci, bilgi-beceri kazanma süreci ve kontrol süreci olarak güçlendirmedir. Beş temadan her birinin işleyişi bireyin gereksinimlerine ve hastalığının doğasına göre farklılık göstermektedir. Bu durumun temel nedeni, güçlendirme yaklaşımının dinamik bir kavramsal tasarım olmasıdır. Farklı güç dinamikleri her bireyin iç dünyasında farklı etkiler yaratmaktadır. Son tahlilde bu çalışma, güç ve yetki ilişkilerine dayalı bir toplumda, kanser bağlamında bu ilişkilerin birey merkezli olarak yeniden kurgulanması gerektiğini çeşitli somut önerilerle ortaya koymaktadır.

Tuncay, Tarık, Genç Kanser Hastalarının Hastalık Deneyimlerinin Güçlendirme Yaklaşımı Temelinde Analizi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009, Doktora, pdf.