Bu araştırmada lise öğrencilerinin stres yaşantılarında kullandıkları başaçıkma stratejilerinin bazı değişkenlerle olan ilişkileri incelenmiştir. Araştırma, 1986-1987 öğrenim yılında, İzmir genel liselerinin I ve III 'üncü sınıflarından seçilen 357 kız ve 255 erkek olmak üzere toplam 612 öğrenci üzerinde yapılmıştır. Araştırmada öğrencilerin genel olarak stres yaşantılarında kullandıkları başaçıkma stratejilerini ölçmek üzere "Stres Yaşantılarında Kullanılan Başaçıkma Stratejileri Ölçeği" (SYBSÖ) hazırlanmış; bireysel nitelikler ve aileye ilişkin değişkenler hakkında bilgi toplamak üzere bir Kişisel Bilgi Formu geliştirilmiştir. Verilerin analizinde örnekleme giren öğrenciler denencelere bağlı olarak belirlenen 23 değişkene ilişkin olarak gruplara ayrılmış ve bu grupların kullandıkları başaçıkma stratejileri ile bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Gruplararası ortalama farkların manidar olup olmadığı F testi ile kontrol edilmiş ve bu amaçla tek yönlü varyans analizinden yararlanılmıştır.251 Araştırma bulguları, bağımsız değişkenlerin doğası bakımından iki grup içersinde ele alınarak özetlenebilir: (A) Öğrencilerin Ailelerine ilişkin Bulgular Aşağıda maddeler halinde verilen değişkenlerin belirtilen başaçıkma stratejileri ile ilişkileri en az 0.5 düzeyinde Önemli bulunmuştur. 1. Annenin 'ilgisiz1 olarak algılanması çocukların problem çözme ve sosyal destek arama davranışlarını azaltıcı yönde; buna karşın kendini suçlama ve kaçınma davranışlarını artırıcı yönde etkili olmaktadır. 2. Babanın tutumunun 'otoriter* ve 'ilgisiz1 olarak algılanması çocukların kaçınma davranışını artırıcı yönde etkili olmaktadır. Babanın 'demokratik' olarak algılanması ise bu davranış üzerinde azaltıcı yönde etkilidir. 3. Aile üyelerinin hepsine veya herhangibirisine yakınlık duyulması bireylerin problem çözme ve sosyal destek arama davranışlarını artırıcı yönde, kaçınma davranışını ise azaltıcı yönde etkili olmaktadır. Aile üyelerinden hiçbirisine yakınlık duyulmaması ise problem çözme ve sosyal destek arama davranışlarına daha az, kaçınma davranışına daha çok eğilim gösterilmesinde etkilidir..254 algılanması ise kaçınma davranışını artırıcı yönde etkili olmaktadır. 8. Ebeveynin çocuklarını cezalandırması kendini suçlama, hayal etme ve kaçınma davranışlarını artırıcı yönde etkili olmaktadır. Özellikle annenin çocuğuna ceza vermesi ergenin kendini daha çok suçlamasına ve daha çok hayal etmesine neden olmakta; babanın cezalandırması ise kaçınma davranışını artırıcı yönde etkili olmaktadır. 9. Annenin suçlayıcı tavrı ergenlerin hayal etme ve kaçınma davranışlarını artırıcı yönde etkili olmakta; buna karşın ergenin aile üyelerinden hiç.birisi tarafından suçlanmadığını algılaması, belirtilen bu davranışları azaltıcı yönde etkili olmaktadır. 10. Ebeveynin alkol kullanımı çocuklarının hayal etme ve kaçınma davranışlarını artırıcı yönde etkili olmaktadır. 11. Annenin öğrenim düzeyinin okuryazarlık düzeyinde olmaması, ergenlerin problem çözme ve sosyal destek arama davranışlarını azaltıcı yönde etkili olmaktadır. 12. Babanın öğrenim düzeyi, ergenlerin stres yaşantılarında kullandıkları başaçıkma stratejileri üzerinde, önemli düzeyde etkili değildir.255 13. Ergenlerin ailelerinin ekonomik düzeyleri yükseldikçe problem çözme ve sosyal destek arama davranışlarında da bir artış görülmüştür. Ailesinin ekonomik düzeyi 'düşük1 olanlar, ailesinin ekonomik düzeyi 'yüksek' olanlara göre daha fazla kendilerini suçlama eğilimin¬ dedirler. (B) Öğrencilerin Bireysel Niteliklerine İlişkin Bulgular Aşağıda maddeler halinde verilen değişkenlerin belirtilen başaçıkma stratejileri ile ilişkileri en az.05 düzeyinde önemli bulunmuştur. 1. Yaş, bir değişken olarak, sadece sosyal destek arama stratejisi ile ilişkili bulunmuştur. Buna göre, öğrenciler yaşları büyüdükçe daha az sosyal destek aramaktadırlar. 2. Stres yaşantılarında kullanılan başaçıkma stratejileri cinsiyete göre farklılık göstermektedir. Buna göre, kızlar, erkeklere göre daha fazla problem çözme yöntemlerini kullanmakta ve daha fazla sosyal destek aramaya yönelmektedirler. Erkekler ise kızlara göre kendilerini daha az suçlamakta, daha az hayal etmekte buna karşın daha fazla kaçınma davranışı göstermektedirler..256 3. Öğrencilerin'kardeşler arasındaki doğum sırası ile stres yaşantılarında kullanacakları başaçıkma stratejileri arasında bir ilişki bulunmamıştır. 4. Öğrencilerden akademik başarı düzeyi yüksek çılanlar, başarı düzeyi düşük olanlara göre, daha çok problem çözme yöntemlerini kullanmaktadırlar. Buna karşın bu grubun kendini suçlama, hayal etme ve kaçınma düzeyleri daha düşüktür. 5. Kendilerini 'kararlı' olarak algılayan ergenler, kendilerini 'kararsız' olarak algılayanlara göre, daha çok problem çözme davranışı göstermekte buna karşın daha az kendini suçlama, hayal etme ve kaçınma davranışları göstermeye eğilimlidirler. 6. Kendilerini 'mücadeleci' olarak algılayan ergenler, kendilerini 'çaresiz' olarak algılayanlara göre, daha çok problem çözme davranışı göstermekte; buna karşın daha az kendini suçlama, hayal etme ve kaçınma davranışları göstermeye eğilimlidirler. 7. Kendilerini 'becerikli' olarak algılayan ergenler, kendilerini 'beceriksiz' olarak algılayanlara göre, daha çok problem çözme ve sosyal destek arama davranışları göstermekte; buna karşın daha az kendini suçlama, hayal etme ve kaçınma davranışları göstermeye eğilimlidirler.257 8. Kendilerini 'mutlu* olarak algılayan ergenler, kendilerini 'mutsuz' olarak algılayanlara göre, daha çok problem çözme ve sosyal destek arama davranışları göstermekte ve kendilerini daha az suçlayıcı bir tutum içersindedirler. 9. Desteği içten alan ergenler, desteği dıştan alanlarla karşılaştırıldığında, desteği içten alanlar daha çok problem çözme davranışı göstermekte; buna karşın daha az hayal etme ve kaçınma davranışları göstermeye eğilimlidirler. 10. Akademik başarılarına ilişkin beklentileri (umu düzeyi) birbirini izleyen iki yılda kararlılık gösteren öğrenciler, umu düzeyi düşen veya yükselenlere göre daha fazla problem çözme davranışı göstermektedirler. Akademik başarıya ilişkin umu düzeyi düşenler, umu düzeyi değişmeyen ve umu düzeyi yükselenlere göre, daha fazla kendilerini suçlayıp daha çok hayal etme davranışı göstermektedirler. Umu düzeyi düşenler, umu düzeyi değişmeyenlere göre, daha fazla kaçınma davranışı göstermektedirler. Elde edilen bulgularda, stres yaşantılarında kullanılan başaçıkma stratejilerinin bazı ailesel etmenler ve bireysel özelliklerle ilişkili olduğu belirlenmiştir..250 Buna göre, ebeveynin, özellikle annenin 'otoriter', 'demokratik' ve 'ilgisiz1 olarak algılanan tutumu; aile üyeleriyle sorunların paylaşılıp paylaşılmaması; ebeveynin ceza verme davranışı ile suçlayıcı tavrı, ebeveynin başaçıkma davranışı, ailenin ekonomik düzeyi, cinsiyet, benlik düzeyi ve olaylar üzerinde kontrolün olup olmadığına ilişkin inanç, ergenlerin, stres yaşantılarında kullandıkları başaçıkma stratejilerinin türünü belirleyici nitelikteki değişkenlerdir.