Bu araştırmada Samsun şehir merkezinde bulunan ge nel ve mesleki liseler ile, Anadolu Lisesi 'nde okumakta olan öğrencilerin benlik tasarımı düzeyleri ortaya konulmuş ye öğrencilerin benlik tasarımı düzeylerini etkile yen çeşitli değişkenler karşılaştırmalı olarak incelenmistir. Araştırmada, öğrencinin; cinsiyeti, yaşantılarının büyük bir bölümünü geçirdiği yerin büyüklüğü, okuduğu lisenin türü, sınıf, karma olup olmaması, ailesinin çocuk sayısı ye ekonomik durunu, anne-babasının sağ ya da ölmüş olması ve çocuğa karşı tutumu, babasının mesleği ve öğrenim düzeyi gibi değişkenler bağımsız değişkenler ola rak, benlik tasarımı düzeyi de bağımlı değişken olarak ele alınmıştır. 1987-1988 öğretim yılında Samsun şehir merkezinde ki altı genel ve beş meslek lisesi ile bir anadolu lise si olmak üzere bütün liselerde bulunan 11299 öğrenci araştırma kapsamına alınmış, her lisede her sınıftan ( 1. 2. ve 3. ) random örnekleme yöntemi ile birer sınıf seçilmiş ve bu sınıflarda bulunan 917 öğrenci araştırmanın örneklemini oluşturmuştur.89 Araştırmanın bağımlı değişkeni olan benlik tasarı mı düzeyini ölçmek için, bu amaçla Feriha Baymur (1968) tarafından geliştirilen 66 maddelik bir ölçek olan "Benlik Tasarımı Envanteri", bağımsız değişkenlerle ilgili bilgi toplamak için ise, araştırmacı tarafından geliştirilen "Kişisel Bilgi Anketi" kullanılmıştır. Dönencelerin incelenmesinde, Benlik Tasarımı Envanteri'nden alınan toplam puanların ortalamaları hesaplanmış, dönencenin özelliğine göre, genel olarak gruplar ara- sı etkileşimi ortaya koymak amacıyla varyans analizi (F) tekniği, ikili gruplar arası etkileşimi incelemek üzere de ortalamalar arası testi uygulanmıştır. Bu uygulama lardaki istatistiksel işlemler, Ondokuz Mayıs üniversite si Bilgi İşlem Merkezinin bilgisayar gücünden yararlanılarak yapılmıştır. Bu araştırmada yedi ana denence incelenmiştir. Dönenceler ile ilgili olarak elde edilen bulgular aşağıda özetlenmiştir. 1. Konulan yeterlik sınırına göre, genel olarak lise öğrencilerinin benlik tasarımı düzeyleri yeterli bulunmuştur. 2. Erkeklerin benlik tasarımı düzeyi kızlara oran. la daha yeterli bulunmuştur. 3. Karma liselerde okuyan öğrencilerin benlik tasarımı düzeyleri karma olmayan liselerde okuyanların benlik90 tasarımı düzeylerinden daha yeterli olduğu bulunmuştur. Ailelerinin niteliklerine göre, lise öğrencilerinin sahip bulundukları benlik tasarımı düzeyleri arasındaki farklar incelendiğinde: a) Ekonomik durumu yüksek ve orta olan ailelerden gelen öğrencilerin benlik tasarımı düzeyi, ekonomik duru mu düşük olan ailelerden gelen öğrencilerin benlik tasarı mı düzeyinden daha yeterli olduğu anlaşılmıştır. b) Anne-babaları sağ olan öğrencilerin benlik tasarımı düzeyleri, anne-babası ölmüş olan öğrencilerin benlik tasarımı düzeylerinden daha yeterli olduğu bulunmuş tur. c) Babalarının mesleklerine göre öğrencilerin benlik tasarımı düzeyleri arasındaki farkların önemli olduğu, işçi ve çiftçi çocuklarının diğer meslek mensupları çocuklarından daha düşük bir benlik tasarımı düzeyine sahip oldukları anlaşılmıştır. d) Genel olarak babanın öğrenim düzeyi ile çocuğun benlik tasarımı düzeyi arasında bir ilişki olduğu; babalarının öğrenim düzeyi yüksek ve orta olanlar, babalarının öğrenim düzeyi düşük olanlardan daha yeterli bir benlik tasarımı düzeyine sahip bulundukları görülmüştür. e) Ailenin tutum ve davranışlarına göre öğrencilerin benlik tasarımı düzeyleri arasında Önemli farklar olduğu; ailenin tutumu demokratlkleştikçe benlik tasarımı91 düzeyinin yükseldiği, otoriter ve ilgisiz olursa benlik tasarımı düzeyinin yetersizleştiği anlaşılmıştır. f) öğrencinin benlik tasarımı düzeyi ile, ailedeki çocuk sayısı arasında bir ilişkinin bulunduğu; az çocuklu ailelerden gelenlerin benlik tasarımı düzeylerinin daha yeterli olduğu anlaşılmıştır. 5. Lise öğrencilerinin benlik tasarımı düzeyleri ile yaşantılarının çoğunu geçirdikleri yerleşim merkezlerinin büyüklüğü arasında bir ilişkinin bulunduğu; ya şantılarının çoğunu orta ve büyük yerleşim merkezlerinde geçiren öğrencilerin, küçük yerleşim merkezlerinde geçiren öğrencilerden daha yeterli bir benlik tasarımı düze yine sahip oldukları anlaşılmıştır. 6. Okullarının genel, mesleki lise ve anadolu lise si olmasına göre, öğrencilerin benlik tasarımı düzeyleri arasında önemli bir fark bulunamamıştır. 7. öğrencilerin okudukları sınıf düzeylerine göre, sahip bulundukları benlik tasarımı düzeyleri arasındaki farkın önemli olmadığı anlaşılmıştır. Yukarıda özetlenen bulgular genel olarak ele alındığında, lise öğrencilerinin benlik tasarımı düzeylerinin yeterli olduğu anlaşılmıştır. Erkek öğrencilerin kız öğ rencilere, karma okullarda okuyanların karma olmayan okullarda okuyanlara oranla daha yeterli bir benlik tasarımı düzeyine sahip oldukları anlaşılmıştır. Ailelerinin eko-92 nomik düzeyleri orta ve yüksek olanların düşük olanlara, anne-babası sağ olanların biri ya da her ikisi ölmüş olanlara, babalarının öğrenim düzeyi orta ve yüksek olanların düşük olanlara, babaları memur, esnaf ve serbest meslek sahibi olanların işçi ve çiftçi olanlara göre, daha yeterli bir benlik tasarımı düzeyine sahip oldukları anlaşılmıştır. Ailelerinin tutumları demokratik olanların koru yucu, otoriter ve ilgisiz olanlara, ailelerindeki çocuk sayısı az olanların çok olanlara, yaşantılarının çoğunu orta ve büyük yerleşim merkezlerinde geçirenlerin küçük yerleşim merkezlerinde geçirenlere göre daha yeterli benlik tasarımı düzeylerine sahip oldukları anlaşılmıştır. Ayrıca, okulların genel, mesleki ve anadolu lisesi olma sına göre öğrencilerin benlik tasarımı düzeyleri arasındaki farkın önemli olmadığı, öğrencilerin sınıf düzeyleri yükseldikçe benlik tasarımı düzeylerinin yükselmediği anlaşılmıştır. Bu sonuçlardan yararlanılarak, okullarda düzenlene cek çeşitli rehberlik ve psikolojik danışma çalışmaları ile öğrenciler arasındaki benlik tasarımı farklarının azaltılabileceği ve öğrencilerin benlik tasarımı düzeylerinin daha yeterli hale getirilebileceği anlaşılmıştır. Bu vargıya göre, lise öğrencilerinin benlik tasarı mı düzeylerinin yükseltilmesinde etkili olacağı umulan önlemler önerilmiştir.