Bu yıllar aynı zamanda romanın sanki “ergenlik” yıllarıdır; ve de çok az roman yazılır, yayınlanır. Halid Ziya da mihenk taşıdır. Daha öncesinde Ahmet Mithat, öteki Tanzimat romancıları, H. Ziya’nın çağdaşı Hüseyin Rahmi eğitsel bir tavır içindedir ve roman prototipleri de ortaya çıkmaya başlamıştır. Özellikle Batı özentili alafranga züppe, kocasını aldatan kadın vb. Ama tiplemelerdir. Özellikle H. Ziya ile, Serveti Fünun ile estetik anlayışın önem kazanması ve karakter oluşumu gelişiyor, hatta başlıyor.